Algemeen nieuws

< VorigeAfbeelding 1 van 1Volgende >

De allereerste foto van Sagittarius A* (Credits EHT)

Eindelijk weten we het zeker: ook in het midden van ons eigen sterrenstelsel zit een zwart gat. Astronomen onthulden vandaag de allereerste foto van Sagittarius A*, een superzwaar object in het centrum van de Melkweg. Deze foto kon alleen genomen worden door een wereldwijde samenwerking van telescopen.

Leids hoogleraar Galactische Radiosterrenkunde Huib Jan van Langevelde is directeur van deze mondiale samenwerking genaamd de Event Horizon Telescope (EHT). Hij presenteerde vandaag de resultaten op een persconferentie in het hoofdkwartier van de Europese Zuidelijke Sterrewacht (ESO) in Garching, Duitsland. ‘Al sinds mijn promotieonderzoek in Leiden kijk ik naar Sagittarius A* en dat was altijd lastig door alles wat er tussen ons en het Melkwegcentrum in zit,' vertelt Van Langevelde, 'Maar vandaag publiceren we het allerbeste plaatje ooit!'

Het team heeft gebruikgemaakt van waarnemingen van een mondiaal netwerk van radiotelescopen. Nederlandse astronomen en technici van onder andere de Universiteit van Amsterdam, de Radboud Universiteit, de Universiteit Leiden, Rijksuniversiteit Groningen, JIVE en ASTRON maken deel uit van de EHT-samenwerking. Het resultaat is in zes artikelen beschreven en wordt vandaag gepubliceerd in een speciale uitgave van The Astrophysical Journal Letters.

Eerste bewijs van Sagittarius A*
Wetenschappers hadden al eerder sterren gezien die rond een onzichtbaar, compact en superzwaar object in het centrum van de Melkweg draaiden. Ze gingen er al lange tijd van uit dat dit object - Sagittarius A* (afgekort tot Sgr A*) - een zwart gat is, maar dit is het eerste directe visuele bewijs ervan. Hoewel het zwarte gat zelf niet te zien is, omdat het volledig donker is en niets - zelfs geen licht - eruit kan ontsnappen, laat gloeiend gas eromheen een duidelijk kenmerk zien: een donker centraal gebied (de ‘schaduw'), omgeven door een heldere ringvormige structuur.

Het nieuwe beeld toont het licht dat wordt afgebogen door de sterke zwaartekracht van het zwarte gat, dat vier miljoen keer zo zwaar is als onze zon. ‘We waren stomverbaasd over hoe goed de grootte van de ring overeenkwam met de voorspellingen van Einsteins algemene relativiteitstheorie', zegt EHT-projectwetenschapper Geoffrey Bower van het Institute of Astronomy and Astrophysics, Academia Sinica (Taipei). ‘Deze waarnemingen hebben ons begrip van wat er zich afspeelt in het centrum van ons melkwegstelsel enorm verbeterd en bieden nieuwe inzichten in hoe deze reusachtige zwarte gaten met hun omgeving wisselwerken.'

Donut op de maan
Het zwarte gat is ongeveer 27.000 lichtjaar van de aarde verwijderd. De grootte van Sgr A* aan de hemel is vergelijkbaar met de omvang van een donut op de maan. Om dit in beeld te kunnen brengen, is een telescoop ter grootte van de aarde nodig, de Event Horizon Telescope (EHT). De EHT combineert acht bestaande radio-observatoria over de hele planeet. Met deze radiotelescopen werd Sgr A* gedurende meerdere nachten vele urenlang waargenomen. Dat leverde een schat aan data op.

Lijken veel op elkaar
Het nieuwe EHT-resultaat volgt op de publicatie in 2019 van de eerste afbeelding van het zwart gat in het centrum van het verder weg gelegen sterrenstelsel Messier 87 (M87*). De twee zwarte gaten lijken opmerkelijk veel op elkaar, ook al is het zwarte gat van ons sterrenstelsel meer dan duizend keer kleiner en minder zwaar dan M87*. ‘We hebben twee heel verschillende sterrenstelsels en twee verschillende zwarte gaten, maar als je dichtbij genoeg komt om naar de rand van deze zwarte gaten te kijken, zien ze er hetzelfde uit', zegt Sera Markoff, medevoorzitter van de EHT Wetenschapsraad en hoogleraar theoretische astrofysica aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Dit vertelt ons dat deze objecten van dichtbij door de algemene relativiteitstheorie worden geregeerd, en dat alle verschillen die we verder ervandaan zien te wijten moeten zijn aan verschillen in het materiaal dat de zwarte gaten omringt.'

De waarneemcampagne voor Sgr A* was aanzienlijk moeilijker dan voor M87*, ook al staat Sgr A* veel dichterbij. EHT-wetenschapper Chi-kwan (‘CK') Chan van de Steward-sterrenwacht de Vakgroep Astronomie en het Data Science Institute van de Universiteit van Arizona (VS) legt uit: ‘Het gas in de buurt van de zwarte gaten beweegt met dezelfde snelheid - bijna net zo snel als het licht - rond zowel Sgr A* als M87*. Maar waar gas er dagen over doet om rond M87* te draaien, voltooit het rond het veel kleinere zwarte gat Sgr A* een baan in slechts een fractie van een uur. Dit betekent dat de helderheid en het patroon van het gas rond Sgr A* snel veranderen tijdens de waarnemingen. Het is een beetje zoals wanneer je een duidelijke foto probeert te maken van een puppy die achter zijn eigen staart aanzit.'

De onderzoekers hebben geavanceerde nieuwe instrumenten ontwikkeld om de gasbeweging rond Sgr A* te verklaren. Terwijl M87* een gemakkelijker, stabieler doelwit was, waarbij bijna alle beelden er hetzelfde uitzagen, was dat niet het geval voor Sgr A*. Het beeld van het zwarte gat van Sgr A* is een gemiddelde van de verschillende beelden die het team heeft waargenomen.

Al 20 jaar geleden voorspeld
Binnen de EHT werken meer dan 300 onderzoekers van 80 instituten over de hele wereld samen. Met behulp van supercomputers hebben ze de afgelopen vijf jaar gegevens gecombineerd en geanalyseerd met als resultaat een omvangrijk archief van gesimuleerde zwarte gaten. Deze simulaties hebben ze vergeleken met de waarnemingen.

In 2000 bedacht Heino Falcke, lid van het EHT-bestuur en hoogleraar astrodeeltjesfysica en astronomie aan de Radboud Universiteit, de term ‘schaduw van het zwarte gat' voor het effect van lichtvervorming rond een zwart gat, en voorspelde dat het mogelijk moest zijn een zwart gat met radiotelescopen in beeld te brengen. Samen met Sera Markoff maakte hij toen ook de eerste berekeningen van de straling van dit zwarte gat. ‘Het lijkt erop dat onze voorspellingen van 20 jaar geleden nu worden bevestigd', aldus Markoff.

Twee zwarte gaten in beeld
De wetenschappers zijn bijzonder verheugd dat ze eindelijk beelden hebben van twee zwarte gaten van zeer verschillende grootte. Het biedt de mogelijkheid om te begrijpen hoe ze zich tot elkaar verhouden en waarin ze verschillen. De nieuwe gegevens worden nu gebruikt om theorieën en modellen te testen over hoe gas zich gedraagt rond superzware zwarte gaten. Dat is een proces dat nog niet volledig wordt begrepen, maar waarvan wordt aangenomen dat het een belangrijke rol speelt bij de vorming en evolutie van sterrenstelsels.

‘Nu kunnen we de verschillen tussen de twee superzware zwarte gaten bestuderen, om waardevolle nieuwe aanwijzingen te krijgen over hoe dit proces werkt', zegt EHT-wetenschapper Keiichi Asada van het Instituut voor Astronomie en Astrofysica, Academia Sinica, Taipei.'We hebben nu beelden van twee superzware zwarte gaten - één aan de grote kant en één aan de kleine kant - dus kunnen we beter dan ooit tevoren testen hoe de zwaartekracht zich in deze extreme omgevingen gedraagt.'

Africa Millimetre Telescope
De ontwikkeling van de EHT gaat door: een grote waarneemcampagne in maart 2022 telde meer telescopen dan ooit tevoren. De voortdurende uitbreiding van het EHT-netwerk en significante technologische upgrades zorgen ervoor dat wetenschappers in de nabije toekomst meer, nog indrukwekkendere beelden en zelfs filmpjes van zwarte gaten kunnen presenteren. De Radboud Universiteit ontwikkelt, samen met de University of Namibia de Africa Millimetre Telescope (AMT) op de Gamsberg in Namibië. De AMT-telescoop, verwacht in 2026, is een cruciale toevoeging aan het netwerk voor het maken van dynamische opnamen van zwarte gaten.

Afdrukken | Mail door

Meer algemeen nieuws

> Zenone AC en DC stroom bro...
> Hightech-netwerk voor de t...
Toon volledig overzicht

Column / Opinie

Kerncentrales, Covid-19, Semiconductors en Robotisering

Hoe een Thaise wrap naar elektronica leidt

Is duurkoop goed-koop?

Toon alle columns / opinies

Energietechniek

Lees hier nieuws rond het thema Energietechniek.

Advertorial

VanLien/ABB Noodverlichting wijst de weg
Test je kennis & win een slipcursus!
Het doel van noodverlichting is eenvoudig: zorgen voor een veilige uitweg. Hoe regel je dat? Wat weet jij over noodverlichting? Test je kennis in de WegWijsQuiz van VanLien/ABB Noodverlichting. Je maakt dan kans op een slipcursus op Circuit Zandvoort. Naar de Quiz! >>

Sponsored content

  
Nauwkeurige en ergonomische schroevendraaiers van WERA
Service- en onderhoudsbenodigdheden van de serie Kraftform Micro. Lees meer >>

advertorial

Sinds 1999 waarborgt ICAPE Group de toelevering van printen en op maat gemaakte technische onderdelen voor grote spelers in de globale elektronica-industrie. Met bijna 3000 actieve klanten ontwikkelt het Franse bedrijf zich tot een van de gevestigde wereldleiders in zijn sector.

Vacatures

ASML - Veldhoven
Management Assistant
Does assisting top managers in a dynamic, high demanding, international environment energize you? Then ASML is what you are looking for! Every day you use technology that contains microchips. From smartphones and laptops, to washing machines, credit cards and cars. ASML is the world leader of advanced technology systems for the semiconductor industry. Due to our growth we are continuously searching for new talent. We like to welcome pro-active team players and strong communicators who can deliver high quality services to our Management Support Organization (MSO). You will be part of a creative, dynamic work environment with encouraging management assistants. We have multiple opportunities for junior, mid-level and senior candidates.
Read more >>
Application form >>

Hertek B.V. - Weert
Teamleider Service (50% Weert - 50% landelijk)
Ben jij op zoek naar een zeer afwisselende en interessante teamleiders functie?
Wil je naast het aansturen van je service en planning medewerkers vanuit kantoor, ook een aantal dagen per week op pad naar je medewerkers in de buitendienst? Kwaliteit, veiligheid en welzijn voor onze medewerkers staat hoog in het vaandel. Wil je graag werken bij een bedrijf dat verbetervoorstellen en initiatieven van hun medewerkers waardeert?
Dan is deze baan bij de Hertek Groep wellicht iets voor jou. Lees meer >>

ASML - Veldhoven
Senior Mechanical Design Engineer (Talent Pool) 
You are responsible for the design of a mechanical (sub-)module, and you will ensure specifications regarding safety, reliability, stability, contamination free, cost effectiveness, manufacturability and serviceability. You will work closely together with your design team, internal and external stakeholders.
Read more >>
Application form >>

AE Sensors - Dordrecht
Sales engineer
AE Sensors BV is een groothandel die ook totaaloplossingen levert en ontwikkelt. Wij zoeken een techneut die met passie voor elektronica en sensoren graag problemen oplost en uitdagingen zoekt. Daarnaast is flexibiliteit een absolute pré. Het kan zijn dat je op het ene moment op een offshore platform, een zeegaand schip of een kraan in de Rotterdamse haven staat, maar een paar uur later in de clean room van een chip machine fabrikant.
Lees meer >>

Vandentempel Service - Hattem
Kalibratietechnicus
Binnen een team van technisch specialisten ga je diverse test- en meetapparatuur kalibreren. Je maakt hierbij gebruik van moderne hoogwaardige Fluke kalibratoren in combinatie met MET/CAL kalibratie management software. Of het nu gaat om eenvoudige laagspanningstesters of complexe meetapparatuur voor midden- of hoogspanningstoepassingen; bij Vandentempel kun je jouw technische hart ophalen en jezelf blijven ontwikkelen. Lees meer >>

Alliander - Arnhem
Teamleider Elektra
Stuur uitvoerders en (administratieve) ondersteuners aan als een ware inspiratiebron. Je zet de verandering in beweging als teamleider uitvoering elektra bij Alliander. Hoe? Door de focus te leggen op presenteren en leren. Je vertaalt onze ambitie en het jaarplan door naar concrete KPI's en realistische verbeterpunten voor jouw team. Natuurlijk met de nadruk op hun voortgang, veiligheid, resultaten, efficiëntie en de gemaakte kosten. Tegelijkertijd werk je veel samen met 5 andere collega-teamleiders. Samen zijn jullie in staat om de uitdagingen van de energietransitie zorgvuldig aan te pakken.
Lees meer >>

lees e-totaal digitaal

Lees hier de meest recente editie van e-totaal magazine!
U scrollt eenvoudig door de verschillende artikelen en via de actieve hyperlinks komt u direct in contact met de verschillende leveranciers en adverteerders.

Veel leesplezier!

Wilt u de papieren editie gratis ontvangen, vul dan uw gegevens in via het contact formulier .

Bedrijf in beeld

ICAPE Group ; Expert services supplier of customized PCBs and technical parts.

AVE Added Value Electronics

Bent u voldoende vertrouwd met PCB-ontwerp?

Advertorials

RS Components Nederland:
De rol van sensoren in IIoT - Sensoren zijn een sleuteltechnologie geworden. Lees in deze gratis whitepaper alles over de cruciale rol van slimme sensoren in het Industrial Internet of Things en lees meer over IIoT op de themapagina van RS Components.

Transfer Multisort Elektronik:
Hoe meet ik stroomverbruik - kom te weten hoe u zelf uw stroomverbruik thuis kunt meten!

RS Components Nederland:
Tussen leverancier en klant
RS Components is meer dan een webshop

Transfer Multisort Elektronik:
DC-spanningsomvormer - welke te kiezen?

Binder Nederland B.V.:
M16-connectoren
De perfecte oplossing voor toepassingen die veel contacten vereisen

Acal BFi:
5G voor uw project?
5G is er, maar wanneer kunnen we echt beginnen?

Transfer Multisort Elektronik:
Optische kabel - alles wat u moet weten

RS Components Nederland:
Als de winkel om de hoek
RS Components neemt veel werk uit handen

Transfer Multisort Elektronik:
Leds voor sterilisatie met UV-C-licht

Nieuwsbrief

Ontvang wekelijks het laatste nieuws uit uw vakgebied. Meld u hier aan voor de gratis nieuwsbrief. U wordt dan ook op de hoogte gehouden van het verschijnen van de nieuwe
e-zines.

Volg e-totaal

Agenda

Klik hier voor de complete agenda.