Computertechnieken onthullen geheimen van zeventiende-eeuwse brief (Video)

Puzzelen met een algoritme
Het team wist de brief te lezen met behulp van röntgen-microtomografie, een geavanceerde scantechnologie. Duizenden scans pikten de ijzerdeeltjes in de inkt op en maakten zo de letters zichtbaar. De brief werd daarna virtueel geopend door een computergestuurd algoritme dat alle puzzelstukjes aan elkaar legde, als een enorme 3D puzzel. Het kostte de onderzoekers vier jaar om het algoritme te ontwikkelen. Dankzij dit proces kon het team de inhoud van de brief lezen zonder het zegel te verbreken, en zo het historische document intact laten.

Nadine Akkerman: ‘Brieven werden in deze periode zo gevouwen dat het papier waarop ze waren geschreven een eigen ‘envelop’ vormde, een proces dat bekend staat als “letterlocking”. Sommige vouwtechnieken waren heel complex en speciaal ontworpen als een beveiligingsmechanisme dat we zouden vernietigen als we de brief gewoon hadden geopend. De techniek die door het team is bedacht, stelt hen in staat om de inhoud te lezen terwijl ook de unieke vouwwijze van het historische document geheel intact blijft . Nu kunnen zowel de tekst als het object worden gelezen en geanalyseerd zonder deze op enige wijze te beschadigen.’

Dagelijkse beslommeringen
De eerste brief die het team ontvouwde, werd op 31 juli 1697 door Jacques Sennacques gestuurd naar zijn neef Pierre Le Pers, een Franse koopman in Den Haag. Pierre heeft de brief nooit gelezen, waarin Jacques hem vroeg om een gewaarmerkt afschrift van een overlijdensbericht van ene Daniel Le Pers. Dit lijkt op zich misschien geen spectaculaire ontdekking, maar het onderzoeksteam wijst er graag op dat de dagelijkse beslommeringen van gewone mensen een schat aan historische gegevens vormen die nog moeten worden verzameld. Deze correspondentie is vaak minder goed bewaard gebleven dan die van de elite.

Grensverleggende samenwerking
Bijzonder aan dit project is de samenwerking tussen wetenschappers uit heel verschillende vakgebieden. Mede dankzij subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) konden wetenschappers uit Nederland interdisciplinair samenwerken met computerwetenschappers van onder andere de Massachusetts Institute of Technology (MIT), een van de meest prestigieuze technische universiteiten ter wereld.

Nadine Akkerman, internationaal erkend expert op het gebied van handschriften bij het Leiden University Centre for Arts and Society en lid van De Jonge Akademie, vertelt: ‘Wat we hebben bereikt is meer dan alleen het ongeopende openen en het onleesbare lezen. We hebben laten zien hoe interdisciplinair werk grenzen verlegt, dat je door samen te werken ontdekkingen kunt doen die je als alfa of bètawetenschapper afzonderlijk niet voor mogelijk houdt.’

Kwetsbare objecten beschermd
Akkerman: ‘Onderzoekers hoeven nu geen keuze meer te maken tussen het lezen van een document of het bewaren van het artefact. Dit betekent dat een document beschikbaar kan blijven voor toekomstige wetenschappers om te onderzoeken met nieuwe technieken om nieuwe ontdekkingen te doen, en ook voor het publiek om te zien zoals het was, in plaats van zoals we het hebben gevormd.’