Column & Opinie Kees Groeneveld

Over Kees Groeneveld

Onafhankelijk expert technologie, marketing en maatschappij.

Sensoren als nooit tevoren

Het meest relevante woord in de taalschat van de technologiewereld is wellicht het woord ‘sensor'. Weinig begrippen binnen ons domein zijn zo weinig aan slijtage onderhevig. Enkele jaren geleden startten we de jaarlijkse sensorconferentie ‘The Sense of Contact' met een prachtige presentatie door een wichelroedeloper, Erik Casteleyn. De wichelroede is misschien wel de oudste, zelfs draadloze, sensor. Waarschijnlijk kreeg Mozes in de woestijn een wichelroede in handen om water te vinden, toen het volk Israël dreigde van dorst om te komen.

Toen in 1956 de huidige Federatie van Technologiebranches werd opgericht, noemde men de vereniging ‘Het Instrument’, net als de beurs die de leidbedrijven samen startten. De basis was ‘meet- en regeltechniek’. Die woorden zijn vandaag een beetje buiten beeld geraakt, ‘vergeetwoorden’ geworden in Frits Spits’ terminologie. Maar dat woord ‘Instrument’ is wel boeiend in dit verband. Ik herinner me een sollicitant die op gesprek kwam bij de vereniging Het Instrument en die zich had afgevraagd of het ging om een muziekvereniging. Je vraagt je dan meteen af waarom dat woord zo verschillend werd gebruikt? Daar is wel een link, vooral via het stemmen. Meten en regelen is het afstemmen van processen, het ‘finetunen’, dat klinkt als een muziekterm.

Maar het woord ‘sensor’. Jazeker, dat werd ook toen al gebruikt. Heel vaak bleef het een beetje onduidelijk of een instrument als geheel binnen een meet- en regelsysteem de sensor was of dat met de sensor een onderdeel binnen een instrument werd bedoeld, het ‘opneem’element. Vergaande semantische discussies konden techneuten daarover voeren en misschien gebeurt dat nog wel.

Maar nu, wat zien we vandaag anno 2017 als het gaat over sensoren?
De sensorconferentie van dit jaar, komende dertiende december, start met een keynote lecture over het maken van een ‘foto’ van zwarte gaten in de ruimte, het detecteren van verschijnselen die we nauwelijks kunnen bevatten op afstanden in de ruimte waar we ons met ons verstand en gevoel geen voorstelling van kunnen maken. Geen detectie, geen waarneming zonder sensoren!! En dat is waar de technologie, de wetenschap daarachter en de toepassing aan de voorkant, voortdurend mee bezig is, waarnemen, verschijnselen vaststellen.

Alle big data komt van sensoren. Alle actuele doorbraken in de medische wereld zijn gebaseerd op waarnemingen van zaken die we eerder niet konden duiden. We leven in onze tijd op een top van ontwikkelingen in sensortechnologie.
Minstens twee van of drie van de hotspots daarin komen langs, straks in de sensorconferentie, aan de achterkant, in wetenschappelijke research en aan de voorkant, toepassingsgerichte development.

Het gebruik van moleculen die zich selectief binden is zo’n revolutionaire sensorontwikkeling. Een zich selectief bindend molecuul kun je gebruiken als sensor!
Tweede disruptiviteit is de combinatie van verschillende technologieën richting nieuwe sensorfuncties. Geïntegreerde fotonica is er één van, het gebruik van licht op micronanoschaal. Maar eigenlijk alles wat er dezer dagen op een chip wordt gecombineerd, leidt tot nieuwe senoren, lab-on-a-chip, organ-on-a-chip, brain-on-chip.
En dan die enorme toepassingstrend, in line analyse. “Bringing the lab to the sample” noemen we dat in een soort jargon. Niet meer een monster uit een proces nemen en in een lab met sensor-instrumenten testen en analyseren, maar de hele sensing en analyse meteen in het proces, zodat het proces gewoon kan blijven draaien. De toepassing van dat principe gaat zo grenzeloos ver….

Ik kan het ook nog hebben over ‘pervasive sensing’, komt ook langs op 13 december.
“With recent advances and mature techniques in both software and hardware of sensor development, making a plethora of embedded platforms that equip well computation, communication, and sensing capabilities available has brought rich experiences to end users.”
Ja, ja, dat schrijft Jan Willem Dijkshoorn van Emerson in zijn outline van de presentatie over pervasive sensing. Pervasive, doordringend, overtuigend, dat zijn twee vertalingen. Je zou kunnen zeggen, verder kijkend dan je neus lang is. Prachtige metafoor. De neus is immers één van de meest aansprekende, of misschien in het oog springende, sensoren van het menselijk lichaam.
O ja, ook nog even het woord ‘plethora’ uit de tekst van Jan Willem. Ook zo mooi. Een woord uit het Latijn dat in het Engels wordt gebruikt voor ‘overvloed’. We hebben zo’n overvloed aan technologie beschikbaar zegt Dijkshoorn eigenlijk, dat we veel meer kunnen waarnemen dan we dáchten te kunnen.

Sensoren zijn inmiddels overal en het einde is nog lang niet in zicht. De slot-keynote op 13 december gaat over ‘multisensors systemen in smart buildings’. Nou, de impact daarvan kwam al ‘in plethora’ over de bühne in de tweedaagse conferentie over GebouwAutomatisering op 1 en 2 november. Sensoren zijn relevanter dan ooit tevoren.

Sensorconference Amsterdam, ‘Sensors for People & Industry’, 13 december Beurs van Berlage http://senseofcontact.nl